Кіріспе

 

          Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың қаулысына сәйкес Қазақстанның білім беру саласында үштілділік саясаты енгізілді. (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі, 2011 жыл).

Қазақстан Республикасының білім беру саласының көшбасшысы Назарбаев Зияткерлік мектептері де білім берудің үштілділік моделін қолданады.

Нұр-Сұлтан қаласының Халықаралық Бакалавриат бағдарламасын жүзеге асыратын Назарбаев Зияткерлік мектебі (әрі қарай – Мектеп) оқытуда қазақ, орыс және ағылшын тілдерін қолданады.

Қазақ тілі – мемлекеттік тіл, мектеп қауымдастығының әр мүшесі игеруге міндетті, орыс тілі – ұлтаралық қарым-қатынас тілі, ағылшын тілі әлемдік қауымдастыққа кірігу үшін маңызды.

Нұр-Сұлтан қаласының Назарбаев Зияткерлік мектебінде Тілдік саясат білім беру үдерісінің ажырамас бөлігі.

Мектеп қауымдастығының барлық мүшесі қазақ, орыс және ағылшын тілдерінің Қазақстанның гүлденуіндегі рөлінің маңыздылығын және осы тілдерді еркін меңгеру табысқа жетудің кілті екенін біледі.

 

1. 1.     Жалпы ережелер

Осы Тіл саясатын Нұр-Сұлтан қаласының Назарбаев Зияткерлік мектебінің оқушылары мен мұғалімдері, мектеп қауымдастығының басқа да қатысушылары қолданады. 

1. 1.           Осы саясаттың мақсаты үштілділік моделін енгізу, дамыту және оқушылардың ана тілін қолдауын қамтамасыз ету.
2. 2.           Тіл саясаты жыл сайын қайта қарастырылады.
3. 3.           Осы Саясатта келесі ұғымдар қолданылады:

1)           Оқытудың үштілді білім беру моделі – пәндер қазақ, орыс және ағылшын тілінде оқытылатын оқыту үлгісі.

2)           Тіл саясаты – оқытудың тілдік аспектіне қатысты мәселелерді реттейтін мектеп саясаты;

3)           Негізгі мектеп – Халықаралық Бакалавриаттың 13-17 жас аралығындағы оқушыларды оқытуға бағытталған білім беру бағдарламасы;

4)           Жоғары мектеп – Халықаралық Бакалавриаттың 18-20 жас аралығындағы оқушыларды оқытуға бағытталған білім беру бағдарламасы;

5)           Оқыту тілі – пәнді оқыту тілі

6)           Тілдік фазалар – тілге үйретудің сатылары;

7)           Ана тілі – адамның ұлттық (этникалық) негізгі белгілерінің бірі;

8)           Бірінші тіл – адамның бала кезінен меңгерген тілі;

9)           Екінші тіл – адамның ана тілінен кейін меңгерген тілі;

10)      Жетістік деңгейлері – оқушы жұмысының критерийдегі үздік нәтижеге сәйкес деңгейінің дескрипторы;

11)      Кіріктіру – нақты бір тілге тән сипаттамалардың өзара араласуы, кірігуі, ауысуы;

12)       Тілдік ресурстар – шынайы қарым-қатынас негізінде тілді арттыруға көмектесетін білім көзі;

13)      IELTS сертификаты – ағылшын тілін белгілі деңгейде меңгергенін растайтын сертификат;

14)      APTIS сертификаты – IELTS сертификатына ұқсас ағылшын тілін белгілі деңгейде меңгергенін растайтын сертификат;

15)      Сертификат КазТест – қазақ тілін белгілі деңгейде меңгергенін растайтын сертификат.

 

1. Негізгі және Жоғары мектепте оқытылатын барлық тілдер екі топқа бөлінген:

1-топ – Тіл мен әдебиет (Қазақ тілі мен әдебиеті, Қазақ әдебиеті, Орыс тілі мен әдебиеті, Ағылшын тілі мен әдебиеті)

2-топ– Тіл меңгеру (Қазақ тілі, Орыс тілі, Ағылшын тілі).

 

1. 2.     Пәндерді оқыту және Негізгі мектепте тіл меңгерту
2. Негізгі мектепте барлық оқушылар бірінші тілге сәйкес бөлінеді. Мектепте қазақ және орыс тілінде оқыту сыныптары қалыптасқан.
3. «Қоғамдық ғылымдар негіздері» – «Қазақстан тарихы» және «Қазақстан географиясы» пәндерін кіріктірген пән барлық 7-8 сыныптарда қазақ тілінде оқытылады.   
4.  «Қазақстан тарихы», «География» пәндері барлық 9-10 сыныптарда міндетті пән және тек қана қазақ тілінде оқытылады.
5. «Дене тәрбиесі» пәні барлық 7-12 сыныптарда тек қана қазақ тілінде оқытылады.
6. Қазақ сыныптарындағы 7-9 сынып оқушылары «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін оқиды, ал орыс сыныптарындағы оқушылар «Орыс тілі мен әдебиеті» пәнін оқиды. Бұл пәндер бірінші тілдер «Тіл мен әдебиет» тобына жатады.
7. Екінші тілді оқыту тілдік фазаларға сәйкес жүргізіледі. (қосымша 1).
8. Фазалар бойынша тілдерді оқыту топтағы оқушылардың бірдей оқыту фазасында жүргізіледі.
9. Әр оқу жылының соңында оқушылар нәтижесі талданады және мұғалімдер оқушының фаза бойынша әрі қарай ілгерілуіне ұсыныс айтады. Фазалар мен сыныптар бойынша толық ақпарат төмендегі кестеде берілген. (қосымша 2).
10. Осы сыныпта сәйкес фаза болмаған жағдайда оқушы басқа сыныпқа ауыстырылады.
11. Егер оқушы ұсынылған фазадан жоғары қабілетін көрсетсе, бұл оқушының фаза бойынша ілгерілеуі сыныптағы жоғары фаза болған жағдайда бірінші семестрден кейін көтеріледі.
12. Егер оқу жылының соңында оқушыға әрі қарай ілгерілеу ұсынысы болмаса, осы сыныпта сәйкес фаза болған жағдайда, сол фазасында қалады. Егер оған сәйкес фаза болмаса, келесі фазаға көтерілу міндетті түрде қосымша сабақтарға қатысқан жағдайда ғана мүмкін болады. 
13. 10-сынып оқушылары  «Ағылшын тілі» пәні бойынша 6-фазаға жеткен жағдайда «Ағылшын тілі мен әдебиеті» пәнін оқу ұсынылады.
14. Негізгі мектептің 10-сыныбында «Орыс тілі» пәні оқытылмайды. 9-сыныптан кейін барлық оқушылар «Орыс тілі мен әдебиеті» пәніне көтеріледі.
15. «Ғылымдар» және «Social Studies» пәндері 7-сыныптан оқыту тілі және ағылшын тілінде оқытылады. Сөйтіп, жыл сайын ағылшын тілінде оқытылатын пәндер көбееді. (қосымша 3). Ағылшын тіліне біртіндеп ену Жоғары мектептегі пәндерді ағылшын тілінде оқуға оқушылардың сапалы дайындығын қамтамасыз етеді. 

 

1. 3.     Жоғары мектептегі пәндерді оқыту және тілдерді меңгерту

 

1.  Жоғары мектептегі барлық пәндер, «Орыс тілі мен әдебиеті», «Орыс тілі», «Қазақ тілі мен әдебиеті», «Қазақ тілі», «Қазіргі әлемдегі Қазақстан», «Қазақстан тарихы» пәндерінен басқа пәндер ағылшын тілінде оқытылады.
2. 11-12 сыныптарда «Алғашқы әскери дайындық» және «Дене тәрбиесі» пәндері қазақ тілінде оқытылады.
3. «Орыс тілі мен әдебиеті», «Орыс тілі», «Қазақ тілі мен әдебиеті», «Қазақ тілі», «Ағылшын тілі мен әдебиеті», «Ағылшын тілі» пәндерін оқушылар қажеттілігіне қарай таңдайды.
4. Жоғары мектептегі барлық пәндер, «Ағылшын тілі» пәнінен басқа, жоғары және стандартты деңгейде ұсынылады. Ағылшын тілі пәні тек жоғары деңгейде оқытылады. «Қазақ әдебиеті», «Ағылшын тілі мен әдебиеті», «Қазіргі әлемдегі Қазақстан» пәндері тек стандартты деңгейде оқытылады. 
5. Жоғары мектеп оқушылары бірінші оқу жылында оқу үшін

1-топтан екі тілді немесе 1-топтан бір тілді, 2-топтан бір тілді таңдай алады.

Таңдауға келесі комбинациялар ұсынылады:

–         Қазақ әдебиеті және Ағылшын тілі мен әдебиеті (1-топ);

–         Орыс тілі мен әдебиеті және Ағылшын тілі мен әдебиеті(1-топ); 

–         Қазақ әдебиеті  және Ағылшын тілі (1 және 2-топ);

–          Орыс тілі мен әдебиеті және Ағылшын тілі (1 және 2-топ);

1.  Кез келген комбинацияны таңдаумен қатар үшінші тіл ретінде оқушылар Қазақ тілін немесе Орыс тілін оқиды.
2. Егер оқушылардың ана тілі – қазақ, орыс, ағылшын тілі болмаған жағдайда, Мектеп «Pamoja» платформасы арқылы тілдерді онлайн оқу түрін ақылы негізде ұсынады (заңды өкілдерінің есебінен). 
3. Ұлттық Бірыңғай Тестілеу пәнін сыртқы бағалауда тапсыру үшін таңдаған жағдайда, Негізгі мектепте пәнді оқыту тіліне қарамастан, дайындық қазақ және орыс тілінде жүргізіледі.

 

1. 4.     Оқушыларды тілдік фазаға сәйкес бөлу үдерісі

 

1. 8-10 сынып оқушыларын фазаларға бөлу алдыңғы оқу жылының соңында топ және сынып құруда жүзеге асырылады. Топ құруға негіз болатын мұғалімдер ұсынысы. Ұсыныс Негізгі мектеп үйлестірушісіне және оқу ісі жөніндегі директор орынбасарына жіберіледі. Оқу ісі жөніндегі директор орынбасары Негізгі мектеп үйлестірушісімен бірге сыныптар мен топтар тізімін құрады.
2. 7-сыныпқа жаңа түскен оқушылар І семестрде 2-фаза бойынша оқытылады.
3. 7-сыныпқа жаңа түскен оқушыларды фазаларға бөлу  І семестрдің соңында жүргізіледі. Оқушылардың І семестр бойынша жетістіктері мен мұғалімдер ұсынысы негіз бола алады. 
4. Оқушыларға «Тіл және әдебиет» тобының 5-фазасына көшу үшін шығармашылық тапсырма орындау қажет.
5. Оқушылардың жетістік деңгейі мен фазаларға қатысты өзгерістер жайлы ақпарат ата-аналар мен оқушыларға оқу жылының соңында беріледі. (15 маусымнан қалдырмай).

 

1. 5.     Оқушылардың ана тілін және бірінші тілін қолдау

 

1.  Мектеп оқушылардың ана тілін қолдау үшін қолайлы жағдайлар жасайды. Олардың ана тілі қазақ, орыс, ағылшын тілінен өзгеше болған жағдайда мектеп «Екінші тіл» жобасын жүзеге асырады. Бұл жоба аясында оқушылар шет тілдерін меңгере алады. Осы жоба оқушыларды оқытуға қосымша мамандарды тартуға мүмкіндік  береді.
2. Мектептің халықаралық мұғалімдері тілдік ресурс болып, қажеттілік туындаған жағдайда сыныптан тыс уақытта тілдерді оқыта алады.

 

1. Ана тілін оқу қажеттілігі туындаған оқушылар тізімі әрбір оқу жылының басында оқушылар арасында сауалнама жүргізу арқылы анықталады. Сауалнама жүргізуге кураторлар жауапты болады.
2. Ниет білдірушілер тізімі анықталғаннан кейін оқу ісі жөніндегі директор орынбасары ана тілін үйренудің бірнеше жолын қарастыра алады:

–         Pamoja онлайн платформасына қолжетімділік беру арқылы;

–         Жерігілікті немесе халықаралық мұғалімдерді тарту арқылы – тіл қолданушылары;

–         Мектепке мұғалім шақыру арқылы (егер мектепте қаржыландыру мәселесі реттелген жағдайда). 

1. Оқу ісі жөніндегі директор орынбасары тіл үйірмелерінің жұмысына жауапты болады.

 

 

 

1. Үштілділік саясатын енгізудегі

                              мектеп қауымдастығының рөлі

 

1. Мектеп қауымдастығының барлық мүшелері, соның ішінде, әкімшілік, мұғалімдер мен оқушылар, ата-аналар, қосымша қызметкерлер Тіл саясатының жүзеге асуына ықпал етуі тиіс.
2. Барлық мұғалімдер тіл мұғалімі болып есептеледі. Мұғалімдердің сауатты сөйлеуі және сауатты жазуы оқыту үдерісінде үнемі қолданылып, оқушылардың қажетті тілдік білім алуына ықпал етуі тиіс.
3. Мұғалімдер тілдік құзіреттіліктері бойынша сертификаттарының мерзімі аяқталған кезде қазақ тілі және ағылшын тілдерінен жаңа көрсеткіштерін ұсынуы керек. Ағылшын тілінен APTIS немесе IELTS, қазақ тілінен КазТест сертификаттары.
4. Жоғары мектеп оқушыларының бастамасымен Тілдерді ерте меңгеру үйірме ұйымдастырған жағдайда мүмкін болады. 11-12  сынып оқушылары «Шығармашылық, іс-әрекет және қоғамға қызмет» компоненті бойынша тілдік үйірмелер ұйымдастыруына болады.
5. Мектепте ұйымдастырылған барлық мәжілістер мен жиналыстарда ақпарат қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде берілуі мүмкін.
6. Кең аудиторияға арналған электронды хаттар  қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жазылуы тиіс.
7. Бұйрықтар, қызметтік хаттар, басқа да құжаттар қазақ және орыс тілдерінде рәсімделуі тиіс.
8. Ата-аналардың сұраныстарына, сауалдарына жауап хаттар қазақ тілінде немесе сұраныс жасалған тілде беріледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша 1

 

Негізгі мектептегі тілдік фазалар

 

	Базалық деңгей 1–2 -фаза	Негізгі деңгей 3–4-фаза	Жоғары деңгей 5–6-фаза
	Тілді меңгеру мақсатына жету үшін оқушылар:	Тілді меңгеру мақсатына жету үшін оқушылар:	Тілді меңгеру мақсатына жету үшін оқушылар:
	A критерийінің мақсаты: Тыңдалым
i	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндерден нақты және жасырын ақпаратты (фактілер, пікірлер, мәліметтерді растайтын хабарламалар) анықтау	әр түрлі қарапайым және кейбір күрделі түпнұсқа мәтіндерден нақты және жасырын ақпаратты (фактілер, пікірлер, мәліметтерді растайтын хабарламалар) анықтау	әр түрлі күрделі түпнұсқалық мәтіндерден нақты және жасырын ақпаратты (фактілер, Пікірлер, мәліметтерді растайтын хабарламалар) анықтау
ii	әртүрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі конвенцияларды (шарттылықтарды) талдау	әртүрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі және кейбір күрделі түпнұсқа мәтіндердегі конвенцияларды (шарттылықтарды) талдау	әртүрлі күрделі түпнұсқа мәтіндердегі конвенцияларды (шарттылықтарды) талдау
iii	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі байланыстарды  кең ауқымда талдау	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі және кейбір күрделі түпнұсқа мәтіндердегі байланыстарды  кең ауқымда талдау	әр түрлі күрделі түпнұсқа мәтіндердегі  байланыстарды  кең ауқымда талдау
	B критерийінің мақсаты: Оқылым
i	әр түрлі қарапайым түпнұсқалық мәтіндердегі айқын және жасырын ақпаратты (фактілер, пікірлер,  хабарламалар, растаушы детальдар ) кең ауқымда  анықтау	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі және кейбір күрделі түпнұсқа мәтіндердегі айқын және жасырын ақпаратты (фактілер, пікірлер,  хабарламалар, растаушы детальдар ) кең ауқымда  анықтау	әр түрлі күрделі түпнұсқа мәтіндердегі  айқын және жасырын ақпаратты (фактілер, пікірлер,  хабарламалар, растаушы детальдар ) кең ауқымда  анықтау
ii	әртүрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі конвенцияларды (шарттылықтарды)  кең ауқымда талдау	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі және кейбір күрделі түпнұсқа мәтіндердегі конвенцияларды (шарттылықтарды)  кең ауқымда талдау	әр түрлі күрделі түпнұсқа мәтіндердегі  конвенцияларды (шарттылықтарды)  кең ауқымда талдау
iii	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі байланыстарды  кең ауқымда талдау	әр түрлі қарапайым түпнұсқа мәтіндердегі және кейбір күрделі түпнұсқа мәтіндердегі байланыстарды  кең ауқымда талдау	әр түрлі күрделі түпнұсқа мәтіндердегі  байланыстарды  кең ауқымда талдау
	C критерийінің мақсаты: Айтылым
i	сөздік қордың кең ауқымын пайдалану	сөздік қордың кең ауқымын пайдалану	сөздік қордың кең ауқымын пайдалану
ii	негізгі грамматикалық құрылымдарды кең ауқымда  дұрыс қолдану	Негізгі грамматикалық құрылымдарды кең ауқымда  дұрыс қолдану	Негізгі грамматикалық құрылымдарды кең ауқымда  дұрыс қолдану
iii	анық әрі түсінікті интонация мен айтылымды қолдану	анық әрі түсінікті интонация мен айтылымды қолдану	анық әрі түсінікті интонация мен айтылымды қолдану
iv	Барлық   қажетті ақпаратты нақты және тиімді түрде хабарлау	Барлық   қажетті ақпаратты нақты және тиімді түрде хабарлау	Барлық   қажетті ақпаратты нақты және тиімді түрде хабарлау
	D критерийінің мақсаты: Жазылым
i	сөздік қордың кең ауқымын пайдалану	сөздік қордың кең ауқымын пайдалану	сөздік қордың кең ауқымын пайдалану
ii	негізгі грамматикалық құрылымдарды кең ауқымда  дұрыс қолдану	негізгі грамматикалық құрылымдарды кең ауқымда  дұрыс қолдану	негізгі грамматикалық құрылымдарды кең ауқымда  дұрыс қолдану
iii	Қарапайым коммуникация құралдары мен тәсілдерінің алуан түрін пайдаланып, тиісті форматта ақпаратты тиімді және дәйекті түрде ұйымдастыру	Қарапайым және күрделі коммуникация құралдары мен тәсілдерінің алуан түрін қолдана отырып, тиісті форматта ақпаратты тиімді және дәйекті түрде ұйымдастыру	Қарым-қатынас құралдары мен әдістерінің кең ауқымын қолдана отырып, тиісті форматта ақпаратты тиімді және дәйекті түрде ұйымдастыру
iv	Барлық қажетті ақпаратты аудитория мен мақсатты нақты түсіну арқылы  контекстке сәйкес беру	Барлық қажетті ақпаратты аудитория мен мақсатты нақты түсіну арқылы  контекстке сәйкес беру	Барлық қажетті ақпаратты аудитория мен мақсатты нақты түсіну арқылы  контекстке сәйкес беру

 

 

 

 

Қосымша 2

 

Негізгі мектептегі “Қазақ тілі”, “Орыс тілі” және “Ағылшын тілі” пәндерінің фазалар бойынша қозғалысы

Қазақ тілі
7-сынып	2 – 3 фаза
8-сынып	3 – 4 фаза
9-сынып	4 -5 фаза
10-сынып	5- 6 фаза
Орыс тілі
7-сынып	3 – 4 фаза
8-сынып	4 -5 фаза
9-сынып	5- 6 фаза
10-сынып	Тіл және әдебиет
Ағылшын тілі
7-сынып	2 – 3 фаза
8-сынып	3 – 4 фаза
9-сынып	4 -5 фаза
10-сынып	6 фаза  «Ағылшын тілі және әдебиеті»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша  3

 

Оқыту тілдері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі. (2011).

2011-2020 жылдары тілдердің дамуы мен қызметі туралы Мемлекеттік бағдарлама.

http://adilet.zan.kz/rus/docs/U1100000110 сайтынан алынды.